Tips voor omgaan met de pers

1. De meeste Wikipedianen die worden geïnterviewd vinden het een leuke ervaring. Het is een kans om te praten over een onderwerp dat ze nauw aan het hart ligt en om hun deskundigheid te delen.

2. Veel journalisten staan sympathiek ten opzichte van Wikipedia maar hun uiteindelijk doel is toch een goed verhaal. Een goed verhaal kan zijn een ‘human interest’ profiel van de mensen achter Wikipedia, een zeer feitelijk inhoudelijk tech-verhaal over hoe Wikipedia werkt, maar ook een ‘onthulling’ over conflicten of vermeende misstanden achter de schermen. De meeste journalisten zijn echt niet per definitie op zoek naar schandalen, en zijn er niet op uit om de persoon die ze spreken belachelijk te maken. Maar: een journalist is uiteindelijk niet verplicht om positief te schrijven over Wikipedia of over jou.

3. Als een journalist je benadert voor een interview, vraag dan voor welk medium/programma het is en wat de insteek van het item zal zijn. Is er een concrete aanleiding? Worden er nog meer mensen geïnterviewd?  Noteer vooral naam en contactgegevens. Als je benaderd wordt door de producent van een radio- of tv-programma vraag dan ook door wie je uiteindelijk wordt geïnterviewd.

4. Je kunt gerust zeggen dat je even over het interviewverzoek wilt nadenken. Probeer voordat je toezegt wat meer te weten te komen over de journalist/interviewer, en het medium. Wat is de stijl, waar liggen de interesses, wat is het beoogde publiek? Ga je je daar prettig bij voelen? Heb je er vertrouwen in? Overleg eventueel met Wikimedia Nederland.

5. Bepaal waar je grenzen liggen wat betreft privacy en maak dat van te voren duidelijk.

• Is het OK dat je volledige naam wordt genoemd? Het bronnenbeleid van sommige serieuze media laat niet toe dat mensen anoniem of onder pseudoniem (gebruikersnaam!) worden geciteerd. Overleg van te voren wat voor jou én de journalist acceptabel is. (Ter geruststelling: journalisten mogen alleen als er een groot maatschappelijk belang in het geding is zonder toestemming van betrokkene diens identiteit onthullen).
• Wil je in beeld komen? Dit speelt niet alleen bij tv maar ook bij schrijvende pers (foto’s!).
• Als de journalist (voor radio of tv eventueel vaak vergezeld van een of meer technici) bij jou thuis komt voor een interview, bedenk dan van te voren hoeveel van je privé-omgeving je wilt delen met de wereld. Wat je ook afspreekt, controleer of er in de kamer waar je met de journalist spreekt geen dingen te zien zijn die je liever privé houdt. Dan gaat het niet alleen om foto's van partner of kinderen, maar  b.v. ook om het blad van de politieke partij waarvan je lid bent. (Knappe journalist die de verleiding kan weerstaan om daar aandacht aan te besteden.....) Overigens ben je natuurlijk absoluut niet verplicht om een journalist/cameraploeg thuis te ontvangen!  

6. Zeker bij (live) interviews: informeer met welke concrete vragen de interviewer zal komen. Bereid je voor. Zorg dat je relevante feiten en cijfers bij de hand hebt, en pakkende voorbeelden. Bedenk voor live interviews eventueel een paar ‘soundbites’: zinnen die je graag gezegd wilt hebben. Oefen die zinnen zodat ze makkelijk van je tong rollen.

7. Voor live-interviews via de telefoon of zoom: zorg voor een goede verbinding, een opgeladen apparaat en een rustige ruimte om het gesprek te voeren. Doe desnoods een briefje ‘niet storen’ op de deur van je kamer. Bij interviews voor (zeer) vroege radioprogramma’s: sta ruim van te voren op en doe wat stemoefeningen zodat je niet ‘net wakker’ klinkt.

8. Houd er wel rekening mee dat een journalist vaak net iets meer, of net iets anders, wil weten dan jij van plan was te vertellen..... Probeer je grenzen te bewaken en laat je niet meeslepen! Behalve bij een live-interview voor radio of tv kun je altijd even om een pauze vragen als je je gedachten op een rijtje wilt zetten.

9. Als je het antwoord op een vraag niet weet is het beter om dat direct te zeggen dan om te gaan gissen. Bij schrijvende pers (en soms ook bij opnames) kun je eventueel aanbieden om het op te zoeken en later door te geven. Bij live interviews kan dat niet, dus dan gewoon zeggen: “Goede vraag, maar dat weet ik helaas niet.”  (Dan hadden ze de vraag maar van tevoren moeten doorgeven.....)

10. Bij opnames voor radio en tv: schroom niet om te zeggen dat je een antwoord opnieuw wilt geven als je niet tevreden bent over de eerste poging. Het kan altijd gewoon over.

11. Stel dat je tijdens een interview iets hebt gezegd en je komt er nog vóór publicatie of uitzending achter dat het niet klopt. Als het om een belangrijk punt gaat, kun je dat het beste zo snel mogelijk melden bij de journalist. Bij zaken die wel kloppen maar waarvan je bij nader inzien denkt ‘dat had ik beter niet kunnen zeggen’, is dat wat lastiger. Een goede journalist zal zeker proberen je tegemoet te komen, maar niet als dat ten koste gaat van het verhaal. Je hebt het tenslotte gezegd en het is waar... Bedenk wel dat je door te melden dat je iets beter niet had kunnen zeggen daar juist de aandacht op vestigt.

12. Behalve bij een live interview wordt er altijd een selectie gemaakt uit wat jij zegt. Soms blijven er van een gesprek van een uur maar een paar regels tekst of een minuut uitzending over. Bij geschreven media kun je afspreken dat je het verhaal van te voren mag inzien, of in ieder geval de delen van het verhaal waarin jij aan het woord komt. Maar: een journalist hoeft alleen iets met je commentaar te doen als je echt verkeerd bent geciteerd of er echt aantoonbaar grote inhoudelijke fouten in de tekst staan. Bij radio- of tv-items kom je er vaak pas bij de uitzending achter wat het geworden is.

Bij vragen, twijfels of problemen kun je altijd contact opnemen met Germien Cox (cox(at)wikimedia(punt)nl) of Sandra Rientjes (rientjes(at)wikimedia(punt)nl) van Wikimedia Nederland.